GLOBAL CONFLICT AND DISORDER PATTERNS: 2020

This paper was presented at the 2020 Munich Security Conference at a side event hosted by the Armed Conflict Location & Event Data Project (ACLED) in partnership with the Geneva Centre for Security Policy (GCSP). It is an updated and expanded version of Global Conflict and Disorder Patterns: 2019.

Click here to see the paper.
____________________________________________

Unrelated: Grand Ethiopian Renaissance Dam: What Role is the U.S. Playing? (Ambassador David Shinn)

In case you've not seen it: "Ethiopia parliamentary election: Poll announced for August 29"

(Editor's note: It appears that National Electoral Board (NEB) will have a serious problem managing this huge electoral exercise. It is the same problem every five or so years. How about considering to decentralize elections in the country? This can be done by reresering the power to conduct federal elections and referendums to the NEB and by allowing regions and municipalities to organize and carry out their own elections. After decentralizing, NEB's role can be limited to register federal political parties that run only for the federal parliament (HPR). By the same token, regional electoral offices register regional parties and see that the parties run for seats for regional legislatures. The same should apply for municipalities. Here is a catch -  federal political parties which run for HPR should not run and take regional parliaments and municipalities as well. Decentralization ensures local parties with focus on local issues to run and provide effective services for the electorate. The other thing is, federal, regional and municipal elections do not have to take place at the same time in a manner that confuses and overwhelms voters; elections at different times in different places make it easy for the entire people of the country to follow elections in a particular region or municipality and appreciate issues people care about. The way elections are done now, it is undemocratic, too expensive for a poor country like ours and difficult to ensure its fairness. Decentralized electoral exercise is what every country that has adopted parliamentary systems follows. And, surprisingly, it works. I think we should try it at least in the election after next.)

______________________________________   

Aljazeera, February 14, 2020

Key election will be a first test of voter support for Prime Minister Abiy Ahmed, who took office in 2018.Ethiopia's 

parliamentary election will be held on August 29, the country's electoral board has said.

The announcement on Friday came weeks after the National Electoral Board of Ethiopia (NEBE) had proposed August 16 as a tentative date for the election, a first test of voter support for Prime Minister Abiy Ahmed.

Click here to continue reading. 

Menelik says "guilty"

This Judge Had The Best Reaction To This Little Boy's Honesty

Menelik says "guilty"

Natural Fashions of the Omo Valley, Ethiopia

Attractiveness Program Africa September 2019

How can bold action become everyday action? EY* Attractiveness Program Africa September 2019

Contents

- Economic overview Africa’s growth remains uneven, with the East out-pacing the rest of the continent.

- FDI Highlights FDI into Africa remains small by global standards, but prominent in relation to GDP

- FDI by source, by region and by country 

- FDI by sector

- Assessing FDI leaders and laggards

- Looking ahead - How can Africa stimulate greater FDI? 

Methodology

_______________________________________

*EY attractiveness reports and surveys are widely recognised by our clients, the media and major public stakeholders as a key source of insight on foreign direct investment (FDI). Examining the attractiveness of a particular region or country as an investment destination; the surveys, reports and analysis are designed to help business to make investment decisions and governments to remove barriers to future growth.

Click here to see the entire document.

______________________________________

Unrelated: The Russian offensive in Africa and America's feeble response, From Russia with love – or perhaps not?

Emperor Menelik upheld earlier prohibition of tobacco consumption to prevent criminals from invoking it as a defense

(Assistant editor’s note: A couple of years ago, Ethiopia banned cigarette smoking in public places. Undoubtedly, it was a measure worth taking to protect public health. But the country has a long history of prohibition of tobacco consumption both in public and private. Reasons for the prohibition varied over the centuries. The prohibition was fairly well respected until the past four or five decades when smoking was tolerated.

What is reproduced below is from “Chronique du règne de Ménélik II, roi des rois d’éthiopie“ that highlighted the history of prohibition of tobacco consumption in Ethiopia. A book first written in Amharic in two volumes by Tsehafi Teezaz Guèbrè Sellassie (Minister of Pen, Chronicler of Emperor Menelik II  and Chevalier de la Légion d’honneur), the French translation by Tèsfa Sellassié was published in 1930. An extract from pages 46 - 47 of the first volume in French tells the following interesting story. 

In 16th century Ethiopia, Christians who fall ill imitated Oromo worship practices because they observed Oromos heal from their illnesses. King Lebne Dengel (1508 - 1540) used to join Oromos in their worship every year on Meskel day. The worship included consuming tobacco. One day, his army exclaimed: “With whom can we work?” and fought each other, presumably under the influence of tobacco, till they brought down the King's castle. This episode probably explains why subsequent rulers of Ethiopia prohibited Christians from consumption of tobacco. They believed it's bad for Christian morality.

Emperor Fasiledes banned tobacco consumption in 1642, but the ban was limited to consumption in churches. Around 1840, following the order of King Sahele selassie, priests forbade the general public from smoking tobacco. They even came up with religious explanations to support the ban. Oromos converted to Christianity were also required to stop smoking, sniffing or chewing tobacco. Those who were not converted were exempt from the ban. Emperor Yohannes IV was severe on those who smoked or sniffed tobacco.

Soleillet states only Emperor Menelik had reason different from Christian morality to maintain the prohibition. The Emperor opposed tobacco consumption because he did not want criminals to avoid punishment by invoking its effect as a defense. He had told Soleillet that insane and drunk people who commit crimes are not punishable under the law and he wants to keep narcotics out from the list. Tobacco then must have been more potent than now.

Compared to the harsh measures Emperor Yohannes took on tobacco consumers, Emperor Menelik was tolerant. Three criminal case decisions in which Emperor Menelik presided over amply show that he was undoubtedly a judicious person. If you're looking for some evidence, click here for his first, second  and third decisions. In all the cases, he leads the investigation and leaves the decision to people sitting in the court with him. 

We are not apologists for everything done in the name of religion or law, but we feel that the following historical record suggests that Ethiopian rulers used to respect Oromo warship practices and even participate in them. More so regular Ethiopians.)

________________________________________________

Tous les chrètiens, témoins de leurs usages, se mirent, lorsqu’ils tombaient malades, à pratiquer un culte etranger (1), à s’oindre le front de sang, à user de tabac et à danser avec des ornements de kourbit (2); ils avaient remarqué, en effet, que, par ces moyens, les Galla avaient été guéris. Le roi (3) lui - même, au jour de Mèsqel (4), oignit son cheval de sang, prit du tabac et s’unit aux réjouissance des Galla. Ce jour-là, ses soldat s’écriant: “Avec qui pourrons-nous combatre? Nous portons en nous un ferment (5) nouveau”, commencèrent à se battre les uns contre les autres et renversèrent le château du roi (6).

_______________________________________________

(1) Sur les croyances et cérémonies galla, v. KRAPF, Reisen...t, I, pp. 99-107; MASSAïA, I miei trentacinque anni... t. IV, V, VI, passim; SOLEILLET, ouv. cit., pp. 258 - 262; PAULITSCHKE, Ethnographie... t. II, 15 - 78; MARTIAL DE SALVANIC, ouv. cit., pp. 165 - 183). Le premier de ces auteurs confirme que, vers 1840, les Abyssinis eux - mêmes avaient souvent recours aux sorciers galla en cas de maladie. Il en est du reste encore de même aujourd’hui. 

(2) Les rares voyageurs qui ont décrit les danses sacrées des Galla (ROCHET d’HERICOURT, Voyage au Choa, pp. 167 - 168; MONTANDON, ouv. cit., pp. 338 - 344 et 349 - 350) notent que des bâtons ou cannes jouent un grand role dans ces danses. Mais le mot gueez tersité, que nous avons traduit par ornement (cf. Isaïe, LIL, I), s’applique plutôt à des parures de tête, peut-être aux kallitcha qui devaient avoir à l’origine le caractère d’objects de sorcellerie. En tout cas, le mot kourbit indique qu’il s’agit ici d’ornements de ce genre.

(3) Rappelons que ce roi était Lebne - Denguel. 

(4) Cf. Supra, p. 33, n. 5. 

(5) Bouko, mot galla qui signifie pâte levée ( PAULITSCHKE, t. I, p. 159).

(6) Nous avons traduit par château le mot guemb; cf. Supra, p. 34, n. 3. On a effectivement trouv des ruines de construction en pierres, sur certains sommets de la région où résidait sans doute Lebnè Denguel (cf. CECCHI, t. I, 503). Ce curieux épisode explique très probablement pourquoi, par la suite, les souverains ethiopiens interdirent à leurs sujets l’usage du tabac qui, faisant partie de la vie politique et religieuse des Galla, pouvait exercer une fâcheuse influence sur les mœurs des chrétiens (cf. KRAFF, Reisen... t. I, pp. 100 - 106; SOLEILLET, ouv. cit., p. 248). A quand remonte cette interdiction? Barradas, qui séjourna en Ethiopie de 1624 a 1633, dit que le tabac n’avait commence à être cultivé, du moins au Tigré, que peu d’années auparavant et qu’on trait de cette culture de gros gains (BECCARI, Il Tigre descritto..., pp. 32 -33). Ce fut l’empereur Fassilidès qui, en 1642, en aurait prohibé l’usage, mais seulement dans les églises; cf. MORIE, t. II, p. 302. Vers 1840, Krapf notait que, sur l’ordre du roi Sahlè-Sellassié, les prêtres avaient défendu au peuple de fumer (ISENBERG et KRAPF, Journals, p. 118) et que les Galla baptisés plus ou moins de force devaient renoncer au tabac (Reisen..., t. I., p. 101). Quelque quarante ans plus tard, Ménélik expliqua à Soleillet que, s’il avait proscrit le tabac, c’était parce que les criminels ayant prouvé qu’ils avaient agi sous l’influence de ce narcotique n’avaient pu etre punis, la loi éthiopienne excusant les crimes commis par les hommes fous ou ivres (Voyages en Ethiopie, note de la page 263). Pour motiver cette mesure, le clergie, hostile au Tigré (Cf. PEARCE, t. I, p. 335) comme au Choa à l’acte de fumer, de priser ou de chiquer, trouva d’ingénieuses explications; cf. GERARD, Souvenirs d’un voyage en Abyssinie, pp. 246 - 249. Voici quelles sont aujourd’hui les plus usuelles: 1) à la mort du Christ, toutes les plantes séchèrent de douleur, excepté le tabac; 2) sur la tombe de l’hérésiarque Arius (d’autres disent sur ses excréments) aurait poussé pour la première fois cette plante et ceux qui la respirèrent furent possédés du démon. L’empereur Yohannès fut particulièrement sévèrs pour ceux qui usaient du tabac; on a même assuré qu’il faisait couper les lèvres aux fumeurs et le nez aux priseurs (WINSTANLEY, A Visit to Abyssinia, t. II, p. 199; PORTAL, My Mission to Abyssinia, pp. 149 -150). Ménélik se montra plus tolérant; cf. DUCHESNE-FOURNET, t. II, 352. Néanmoins, à part les Galla non amharrisés et les Gurague, on peut dire que les Abyssins ne fument pas (MERAB, ouv. Cit., pp. 127 - 129).

Blue Nile Falls - Beauty of Ethiopia

From our file: "የኢትዩጵያና የግብጽ ታሪካዊ መፈራት እስከመቼ? መተማመንስ ለምን ይዘገያል?"

(Editor's note: The following historical review might sound, at least in part, a fictionalized narrative or simply a superstitious story. The other way to look at it is as a national myth because it appears an inspiring narrative about our country's past and the vision of its leaders that reigned over the centuries. Such myths collectively known as national mythos have often served nations as national symbols of unity to affirm a set of common shared values. A country like ours fractured by over-dramatization of ethnic differences needs recognition of such national mythos to reinvigorate and strengthen our unity. Most states in Africa who have no serious problem of conflict on ethnic lines threatening their unity have national folklore which includes a founding myth such as the struggle against colonialism or a war of independence. Some of our national myth is spiritual in tone and refer to the Bible, but we have more myths to discover and promote. Abay with our rulers’ desire to build dam on it was definitely a national myth we should accept and re-tale as widely and as frequently as possible.)

_________________________________________________________

                               By Entoto Foum for Social Justice staff writer


በእውቁ የአፄ ምንሊክ ታሪክ ዘጋቢ ጸሐፊ ትዕዛዝ ገብረ ስላሴ (1) ተጽፈው ወደ ፈረንሣይኛ ተተርጉመው ከታተሙት ሶስት ቅጽ መጽሃፍት ውስጥ የመጀመሪያው ቅጽ ስለ አባይ ወንዝ ወደ ግብጽ ከመፍሰስ መገደብ በሚተርከው ክፍል የሚከተለው በመግቢያነት ሰፍራል።

"የግብጽ ሙስሊሞች ክርስቲያኖችን በኃይል በማሳደዳቸው የኢትዩጵያ ንጉስ የነበረው ዳዊት እስከ ሴናር (2) ድረስ በመሄድ የግብፅ ክርስቲያኖችን ከመሳደድ አዳናቸው። ይህን በጎ ድጋፍ ለማመስገን ጌታችን መድሃኒታችን የተሰቀለበት ግማደ መስቀል ከእየሩሳለም ወደ ኢትዩጵያ ተላከ።"

1. የዓለም ክርስቲያኖችና የግብጽ ሙስሊሞች ግጭት፤

ከላይ የተጠቀሰው የጸሐፊ ትዕዛዝ ገብረ ስላሴ መግቢያ በዚያው በመጽሐፋቸው ውስጥ እንደሚከተለው ተስፋፍቶ ቀርቧል።

በአረቦችና በበርበሮች ፍለሳ እንዲሁም የሃገሪቱ ነባር (Indigenous) ሕዝቦች በብዛት እስልምናን በመቀበላቸው ቁጥራቸው በጣም እየበረከተ የመጣው የግብጽ ሙስሊሞች ክርስቲያኖችን በሃይል ማሳደድ ያዙ። (3) በተለይም የኮንስታቲኖፕል (4) የእየሩሳለም እና የሶርያ ክርስቲያኖች ብዙ ተጎዱ። በዚህ የተከፉት የሮማ (5) እና የፈረንጅ አገር (የአውሮፓ) ክርስቲያኖች በአንድነት ከመከሩ በሗላ ለኢትዩጵያው ንጉስ ዳዊት መልዕክት ላኩ። ዳዊት በአስራ አራተኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻና በአስራ አምስተኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ የነገሰ መሪ ነው፡፡ 

ክርስቲያኖቹ የላኩት መልዕክት የሚከተለው ነው። 

"ሙስሊሞች ወረውናል። የክርስቶስን ስም እንዳናመሰግን መስቀሉንም እንዳንሳለም አውከውናል። በትህትና የምናቀርበውን ልመናችንን ስምተህ በፍጥነት ደርሰህ አድነን። እንደምታውቀው በእመቤታችን ማርያም ፍቅር ከኢትዩጵያውያን ጋር አንድ ቤተሰብ ነን።"

የንጉስ ዳዊት ልብ ግብጽ ውስጥ በደረሰው የክርስቲያኖች በሙስሊሞች መሳደድ በሃዘን ተነካ። በቁጣ "ክተት ሰራዊት፤ምታ ንጋሪት" አለ።

2.የአባይ መገደብ፥ የዓለም ክርስቲያኖችና የግብጽ መስሊሞች እርቅ፤

ንጉስ ዳዊት ከሸዋ (6) በመነሳት እስከ ሴናር ተጓዘ። ሴናር እንደደረሰም አባይ ወንዝ ወደ ግብጽ እንዳይፈስ ገደበ። ይህን ያደረገው ግብጾች በሃገራቸው ክረምት ስለሌለ እና የአባይ ወንዝ መፍሰስ ከተገታ እህል ዘርቶ ማብቀልም ሆን ማምረት አይችሉም በሚል ነበር። ንጉሱ አባይን ከገደበ በሗላ ለእየሩሳሌም፣ ለሶርያ፣ ለአርመን፣ ለሮማ (ለግሪክ ለማለት ነው) እና ለፈረንጅ ክርስቲያኖች የሚከተለውን መልዕክት ላከ። "ወገኖቼ፤ ደረስኩላችሁ። ለናንተ ስል አባይን ገድቤዋለሁ። ይህን ያደረግሁት ቀድሞ በንግርት ባለው መሰረት ነው። ደግሞ አባይን መገደቤ የመጀመረያ ቅጣት ሲሆን ቀጥዬ ወደ ጠላቶታችሁ ተሻግሬ ሃገራቸውን አጠፋዋለሁ።የሚሆነው ሁሉ በጌታ ፍላጎት ነው።"

ይህ የንጉስ ዳዊት መልዕክት ሲደርሳቸው ክርስቲያኖች እጅግ ተደሰቱ። ለንጉሱ በጻፉት መልስ "አምላክ የኢትዩጵያን ንጉስ ይጠብቅ፤ ዘመቻውንም ይምራ" አሉ። ለንጉሱም ጸሎት ማድረስ ቀጠሉ። "ከጠላቶቻችን ካዳንከን መቶ ሺህ ወቄት ወርቅ ገጸ በረከት እናቀርብልሃለን" የሚል ቃልም ገቡ።

የኢትዩጵያው ንጉስ ከባህር አሸዋ የበዛ ሰራዊት ይዞ ዘመተ። ሴናር ሲደርስ የግብጽ ሙስሊሞች ከፍተኛ ፍረሃት አደረባቸው። ልጅ አዋቂው ሳይቀር ከሩቅ ሃገር ጭምር ተሰብስበው መክረው የሚበጃቸውን መላ ካገኙ በሗላ ለእየሩሳሌም ክርስቲያኖች ይህን መልዕክት ላኩ።

"በአምላክ ይዘናችሗል። በሠላም ተውን፤ እኛም እንተዋችሗለን። ካሁን በሗላ ጥቃት ልናደርስባችሁ አንመጣም። የምታመልኩትንም እንዳታመልኩ ችግር አንፈጥርባችሁም። አንጠላችሁም። ሃይማኖታችሁን አናዋርድም። ከአያት ቅድመ አያቶቻችሁ ከወረሳችሁት ሃይማኖች አንለያችሁም። በተራችሁ ከእኛ ጥቃት ሊጠብቃችሁ የመጣው የኢትዩጵያ ንጉስ ከምድረ ገጽ ሳያጠፋን ከእኛ ጋር ዕርቅ አድርጎ ወደ ሀገሩ እንዲመለስ መልዕክት ላኩበት።"

ይህ መልዕክት የደረሳቸው የዓለም ክርስቲያኖች አምላክን በሙሉ ልብ አመሰገኑ። የገቡትን ቃል በማክበር ለንጉሱ ከመቶ ሺህ ወቄት ወርቅ ጋር እንዲህ ከሚል ከደብዳቤ ጋር ላኩ። "ሰላምታችን ይድረስህ፤ አምላካችን በአንተ አማካይነት ከጠላቶቻችን ጥቃት አድኖናል። እናመስግንሃለን።... አሁን ሙስሊሞችን በሰላም ተዋቸው፤የአባይን ውሃም ልቀቅላቸው።"

ንጉስ ዳዊት ደብዳቤው ሲደርሰው ደስ አለው። ድርጊቱ የእርሱ ሳይሆን የአምላክ ሥራ መሆኑን ገልጾ መልሶ ጻፈላቸው። ቀጠሎም ለግብጽ ክርስቲያኖችና ሙስሊሞች የሚከተለውን መልዕክት በአምባሳደሮቹ አማካይነት ላከላቸው። "እናንት የግብጽ ሙስሊሞች፤ በተፈጥሮ ወንድሞቻችሁ ከሆኑት ክርስቲያኖች ጋር ዕርቅ ማድረጋችሁ ደግ አድርጋችሗል። ከአሁን በሗላ የዕርቅ ቃል ኪዳናችሁን ሳታፈርሱ በጨዋነት አብራችሁ ኑሩ።"

ይህንኑ ምክር በመስማት ይመስላል የግብጽ ሙስሊሞች የዕርቅ ቃል ኪዳናችውን አክብርው ለብዙ መቶ ዓመታት ክርስቲያኖች ጋር የኖሩት።

3. አባይ፥ የዝናብ መጥፋትና የደማቁ የመስቀል በዓል መወለድ፤

ለሌሎቹን ክርስቲያኖች ደግሞ ይህን ፃፈ። "ከአናንተ የምፈልገው ወርቅና ገንዘብ ሳይሆን ወዳጅነታችሁን ስለሆነ የላካቸሁልኝ ስጦታዎች መልሼ ልኬላችሗለሁ። አምላካችን እኛን የገዛው በደሙ እንጂ በወርቅና በብር አይደለም። እኔ ለክርስቶስ ካለኝ የዕምነት ፅናት የተነሳ በዚህ ረዥም ጉዞ አልደከምኩም፤ ... ይልቁንም ... ለሃገሬ ተስፋ የሚስጥ ነገር አድርጉልኝ፡፡ ሃገሬ በተምች ተመትቷል። ረሃብ ገብቷል፡፡ ዝናብ ጠፍቷል። ጌታችን ተቸንክሮ የሞተበትን ግማደ መስቀል ላኩልኝ፡፡ የተቸገረን የረዳ አንደሚካስ ታውቃላችሁና፡፡"

ፓትርያርኮቹ፣ ቀሳውስቱና ምዕመናኑ የመስቀሉን የቀኝ ግማድ ለንጉስ ዳዊት ላኩለት። ንጉሱ መልሶ የላከላቸውንም ወርቅ በአምላካችን ቤት አኖሩ፡፡ ግማደ መስቀሉ መስከረም 10 ቀን ተተከለ። በዚህ ቀን በመላ ኢትዩጵያ አንፀባራቂ ብርሃን ታየ። የሃገሪቱ ሕዝብም፥ ወንድ ሴት፣ ልጅ አዋቂ ሳይለይ ከንጉሱ ጭምር በደስታ ተሞሉ፥ ክብረ በዓልና ድል ያለ ግብዣ አደርጉ። በዓሉም የአፄ መስቀል በመባል ይጠራ ጀመር። ቀኑ ቀደም ብሎ በንጉስ ዓምደ ጽዩን ጊዜ ይከበር ከነበረው ከቅዱስ መስቀል በዓል ጋር ይገጣጠማል። የቅዱስ መስቀል በዓል በጥንቱ የከፋ ክርስቲያን ዙፋናዊ አገዛዝና በጋሎች (አሁን ኦሮሞዎች) ጭምር ይከበር ነበር። በዓሉ ዛሬ መስቀል በመባል የሚታወቀው ሲሆን በየዓመቱ መስከረም ላይ በደመቀ ሁኔታ ይከበራል።

መስቀሉ ኢትዩጵያ ከደረሰ በኍላ ተምች ወደመ፣ ረሃብ ተወገደ፣ ዝናብ መጥፋት አቆመ። በጎ አድራጎትና ወንድማማችነት ሰፈነ። መስቀሉ ሙታንን በማስነሳትና ታማሚዎችን በመፈወስ ብዙ ተዓምራት ሰራ። በመስቀሉ ሃይል የንጉሱ ጠላት የነበሩ በሙሉ ተገዙለት።

4. የአባይ አቅጣጫ መቀየር ወይም መገደብ ፍራቻ ታሪክ የግብጽና የቱርክ የመከላከል እርምጃዎች እንዲሁም የሕንድ ፍላጎት ፤ 

እቅዱ ከወቅቱ ጋር ሲታይ እንደ ህልም የሚቆጠር ቢሆንም አባይ በኢትዩጵያ ሊገደብ ወይም አቅጣጫው ሊቀየር ይችላል የሚል ፍራቻ በግብጽ ሰፍኖ ኖሯል። አኤች ኤም ጀምስ የሚባል ጸሐፊ፥ "የአባይ ውሃ መጠን ግብጽ ላይ እጅግ ስለቀነሰ የግብጹ ከሊፍ ውሃው የቀነሰበትን እውነተኛ ምክንያት በመጠራጠር ፓትርያርኩን በ1093 ላይ ብዙ ሥጦታ አስይዞ ወደ ኢትዩጵያ ንጉስ እንደላከው በአሌክሳንድርያው ፓትርያርኮች ታሪክ ውስጥ ተመዝግቦ ይገኛል"(7) ብሏል። መልዕከቱ የደረሳቸው የኢትዩጵያ ንጉስና የኃይማኖት መሪዎች ፀሎት ካደረሱ በሗላ በአንድ ምሽት አባይ ሦሥት ክንድ ከፍታ ጨምሮ እንዳደረ ጽፏል። 

አኤች ኤም ጀምስ በመቀጠል በዛጉኤ ሥርወ መንግሰት በተለይ በአስራ ሦሥተኛው ክፍለ ዘመን አጋማሸ ከነገሱት ንጉሶች ከመጨረሻዎቹ አንዱ የኢ- አማንያን (Infidels) ሃገር ብሎ የጠራትን ግብጽን ሙሉ በሙሉ በርሃ ለማድረግ የአባይን የፍሰት አቅጣጫ ወደ ሕንድ ውቅያኖስ ለማዞር ሥራ የጀመረ ቢሆንም ሥራው ሳይጠናቀቅ ቀረ ይላል። ጀምስ ይህ የሆነው አንዳንዶች ንጉሱ ስለሞተ ነው ሲሉ የተቀሩት ደግሞ የንጉሱ አማካሪዎች ግብጽን በረሃ ማድረግ ከፈለገ አባይን በተመሳሳይ ሁኔታ ኢ - አማኒ ወደሆነችው ሶማልያ እንዲፈስ በማድረግ በረሃ የሆነውን ሃግራቸውን እንደሚያለማላቸውና ሃብታምና ጠንካራ የሆነ ጠላት ለኢትዩጵያ እንደሚተው ስላስጠነቀቁት ነው ሲል ደመድሟል።

በ 1325 ደግሞ ንጉስ አምደ ጽዩን ግብጽን በርሃ አደርጋታለሁ በሚል ገዢዋን ሱልጣን ኢን ናዚርን በማስፈራራት ኮፕቶችን ከመሳድድ አድኗል። ይህ ከላይ ከቀረበው ከቀዳማዊ ዳዊት ታሪክ ጋር ይመሳሰላል።

የኢትዩጵያ ንጉስ አባይን በመገደብ ወይም አቅጣጫ በመቀየር ግብጽን የማስራብም ሆነ የማጥፋት መላ እንዳለው በሰፊው እየታመበት የመጣው በአስራ ስድስተኛው ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ላይ ነው።(8) ሉዶልፍ ነገሩ በሰፊው የታመነበት ለመሆኑ አንዱ ማረጋገጫ ቱርኮች ኢትዩጵያ አባይን ትገድብ ወይም አቅጣጫ ትቀይር ይሆናል በሚል ፍራቻ እንዳትሞክረው ማካካሻ ክፍያ ማድረጋቸው ነው ይላል። ብሩስ አባይን የመገደብ ወይም አቅጣጫ የመቀየር እቅድ በንጉስ ላሊበላ ዘመን ብዙ ታስቦበት በሗላ እንደተተወ ጽፏል።(9) ባሰት ደግሞ እቅዱ በድጋሚ በንጉስ አምደ ጽዩን ዘመን ተነስቶ ነበር ይላል።(10) በአስራ ስድስተኛ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ የሕንድ ምከትል ንጉስ የነበረውን አልቡከርክ የኢትዩጵያ ንጉስ አሳምኖ አባይን በማድረቅ ግብጽን በረሃ ለማድረግ ፍላጎት እንደነበረው ተጽፏል።(11) የሕንዱ ንጉስ ፍላጎት በቬኒስ ቁጥጥር ስር ወድቋል ያለውን የሃገሩን ንግድ ለማላቀቅና በፓርቹጋል እጅ በነበረው በደቡብ አፍሪካ ጫፍ በኩል ንግዱን ማካሄድ ስለፈለገ ነበር።

5. የግብጽ ያልተሳኩ የጦርነት ትንኮሳዎች፤

ከታሪካቸው መጀመሪያ እስከ አሁን ሥልጣኔያቸውን፤ ብልጽግናቸውንና መላ ሕይወታቸውን በአባይ ወንዝ ላይ የገነቡት ግብጾች ለኢትዩጵያ ንጉሶች አማላጆችና ስጦታዎች መላክ እንዲሁም ትዕዛዞቻቸውን መፈጸም ሲያንገሸግሻቸው መውጫ መንገድ ፈለጉ።የግራኝ መሐመድ ወረራና የኦሮሞዎችን መስፋፋት ተከተሎ የመጣው የዘመነ መሳፍንት ጦርነት ኢትዩጵያን እንዳዳከማት ካዩ በሗላ ሃገሪቱን በሃይል በመያዝ የአባይን ያልተገታ ወደ ግብ ጽ ፍሰት ማረጋገጥ ፈለጉ።

ጊዜው የኦቶማን (ቱርከ) ኢምፓየር እየደከመ ግብጽ ደግሞ ጠንካራና ሃይለኛ እየሆነች የመጣችበት ሲሆን ፍላጎቱ ወሰን የሌለው አዲሱ ከህዲፍሱዳንንና ኢትዩጵያን ጠቅልሎ ለመያዝ ፈለገ። ይህ የሆነው ከአስራ ዘጠነኛው ክፍለ ዘመን ሁለተኛ አጋማሽ ጀምሮ ሲሆን ወደ ኢትዩጵያ የዘመቱትም በዚህ ጊዜ ነበር። ነገር ግን አልቀናቸውም። በመጀመሪያ ጉንደት ላይ በ1874 እንዲሁም ላይ በ 1876 ከኢትዩጵያ ጋር በተደረጉ ጦርነቶች ተሸነፉ።ጉንደትና ጉራዕ ዛሬ ኤርትራ ውስጥ የሚገኙ ቢሆንም ሁለቱንም አልፈው ወደ መሃል ሃገር ዘልቀው እንደነበር ይታወቃል። በጦርነቶቹ በቅጡ ስለተደቆሱ ኢትዩጵያን በቀጥታ በሃይል የመያዝ ህልማቸውን እርግፍ አድርገው ትተዋል። በተዘዋዋሪ ጥቃት ከማድረስ ግን አላቆሙም። 

6. ታላቍ ብሪታንያ፤ የወደፊቱ የአባይ ሁነታ ገብቷት የነበረች ሃገር፤

የአባይ በመገደብ ወይም አቅጣጫ በመቀየር ሥልጣኔም ጉልበትም አላቸው ከተባሉት ቅኝ ገዢዎች መካከል አውራ የምትባለውን እንግሊዝ ሳይቀር ያሳሰበ ጉዳይ ነበረ። ከዚህም የተነሳ በኢትዩጵያና በእንግሊዝ መካከል ጥር 16/ 1902 ስምምነት ተፈረመ። የስምምነቱ አንቅጽ 3 እንደሚከተለው ይነበባል። 

“የኢትዩጵያ ንጉሰ ነገስት ዳግማዊ ዓፄ ምንሊክ ከብሪታንያ መንግሰትና ከሱዳን መንግስት ጋር መግባባት ላይ ሳይደረስ በአባይ ወንዝ ላይ እንዲሁም በጣና ሃይቅ ላይ ወይም ሶባት ወደ አባይ በሚያደርግው ፍሰት ላይ ግንባታ ላለማካድ ወይም ለግንባታ ፍቃድ ላለመስጠት ከእንግሊዝ መንግስት ጋር ተስማምተዋል”(12)

ዛሬ ግብጽ ይህ የስምምነት አንቀጽ ከእኔ ጋር መግባባት ሳይደረስ በአባይ ወንዝ ላይ ምንም ዓይነት ግንባታ እንዳይካሄድ ለማነሳው ክርክር ይደግፈኛል ትላለች። የቀድሞው ቅኝ ገዥ የብሪታንያ መንግስት ወራሽ ስለሆንኩ ያ መንግስት ከኢትዩጵያ ጋር ያደረገው ስምምነትም ወራሽና ተጠቃሚ ነኝ ባይ ናት። የኢትዩጵያ መንግስት ይህን ክርክር አይቀበልም። 

ማጠቃለያ

ከላይ እንደቀረበው አባይ ኢትዩጵያንና ግብጽን በየተራ አንዱ የበላይ ሌላው የበታች እንዲሁም ተፎካካሪ ሲያደርጋቸው እስከ አሁን ዘልቋል። ከአሁን በሗላ ሁኔታው በበላይና የበታች እንዲሁም ተፎካካሪነት ሊካሄድ የማይችልበት ደረጃ ደርሷል። ድሮ ስልጣኔ እንዳሁን ባለተስፋፋበት እና ሳይንስና ቴክኖሎጂ ባልዳበረበት ወቅት የተፈጠሩ የስነልቦና ውጥረቶችና ፍራቻዎች ወደ ጦርነት እንዲለወጡ መፍቀድ ስህተት ነው። ዘመኑ ስለተለወጠ ኢትዩጵያ እንደጥንቱ ግብጽን ልታሽቆጠቁጣት አትችልም፤ አይገባትምም። ግብጽም በሃይል ተመክታ የኢትዩጵያን ልማት ልታሰናክል አይገባትም። በአሁን ወቅት የሚታየው አለመተማመንና መፍትሄ መጠፋት ከፊል ምክንያቶች ለዘመናት የቆዩ ውጥረቶችና ፍራቻዎች አካል ሲሆኑ ለመተማመን መንገድ እንዲለቁ ጥረት ማደረግ ያስፈልጋል። እስካሁን አባይ ለግብጽ ብቻ ነው። ለወደፊት የሁለታችንም መሆን አለበት። ኢትዩጵያውያን ሁላችን በአንድ ሆነን በዚህ አቅጣጫ ብንሄድ ይበጀናል።

__________________________________


(1) ከ1850 እሰከ1855 ባሉት ዓመታት ከጉራጌ እናትና ከኦሮሞ አባት የተወለዱት ጸሐፊ ትዕዛዝ ገብረ ስላሴ ትምህርታቸውን ሸዋ ውስጥ ከነበሩት ሁለት ወይም ሶስት የባህል ማዕከሎች አንዱ በሆነው አንኮበር ፈጽመው የመጀመሪያዋ የአፄ ምንልክ ሚስት የወይዘሮ ባፈና ፀሐፊ ሆኑ። አፄ ምንሊክ በ 1877 ወደ ጎንደርን ለማቅናት ሲሃዱ አብረው ሂዱ። በ 1880 የቢተመንግስት ታሪክ ፀሐፊነት ሃላፊነት ተሰጣቸው። አከታትሎም ፀሐፊ ትእዛዝነት እና የእንጦጦ ራጉኢል ቢተ ክርስቲያን አስተዳዳሪነት ተጨመረላቸው። በ 1908 በጽሕፈት ሚኒስትርነት ተሹመው በማገልገል ላይ እያሉ በ1912 አረፉ። 

(2) ከኢትዩጵያ የሚነሳው አባይ አቍዋርጦ ከሚያልፋችው የአንግሎ - ግብጽ ሱዳን ክፍለ ሃገራት አንዱ ሴናር ሲሆን በዚሁ ሥም የሚጠራ ከአባይ ቀኝ መዳረሻ ላይ የሚገኝ ከተማ ም ነበር። “የሴናር ንጉስ በከፊል በኢትዩጵያው ንጉስ አስተዳደራዊ ጥበቃ ስር ስለነበር የንጉሱ የሆነ ነገር ሁሉ ክፍለ ሃገሩን አቅዋርጦ የሚያልፈው ያለ ምንም ክፍያ ነበር። (Memoire de M. du Maillet, consul general de France en Egypte en date du 12 mai 1698, cite par De Caix de Saint- Aymour, Hist. Des relations de la France avec l’Abyssinie chretienne, p. 219, n.2).

(3) እንደ ሙስሊም ታሪከ ጸሃፊዎች ከሆነ ይህ ክርስቲያኖችን በሃይል የማሳደድ ድርጊት የተጀመረው ከ 1352 ነው።

(4)የኮንስታቲኖፕልእዚሀ መጨመር ስህተት ይመስላል። ምክንያቱም ቀዳማዊ ዳዊት ንጉስየነበረው ከ1380 አስከ 1409 ሲሆን ኮንስታቲኖፕል በሙስሊሞች አጅ የወደቀው በ1453 ስለሆነ ነው። 

(5) በስህተት ሮማ የተባለው ግሪክ ለማለት ነው።

(6) በወቅቱ ሸዋ ኢትዩጵያ ውስጥ ከነበሩ ስርወ መንግስታት አንዱ ነበር። አጅግ ጥንታዊ በሆኑ የኢትዩጵያ ካርታዎች ላይ እንደሚታየው በምዕራብ ከአባይ ወንዝ፤ በደቡብ ምዕራብ የአባይ መጋቢ ከሆነው ሙገር ወንዝ፤ በደቡብ ከአዋሽ ወንዝ፤በምስራቅ ከአንኮበር የተራራ ሰንሰልቶች፤ በሰሚን ከአዳባይ ጋር ይገናኛል። በንጉስ ሳህለ ስላሰ ዘመን ከምዕራብ በስተቀር በሰሜን መንዝን፤ በምስራቅ ይፋትን አና በደቡብ ምንጃርን በማጠቃለል በየአቅጣጫው አደገ።(KRAPF, Reisen..., t. I, p. 62) 

(7) A.H.M. Jones, ''Historie de l'Abyssinie des origine à nos jours'' (1935)

(8) Perruchon, Vie de Lalibala, p. XXIII, note 2. Cf. D. De Rivoyre, Aux pays du Soudan, p. 236) Lud olf, Nouv. Hist. d’Abissini, ed. de 1684, p. 28.

(9) Bruce, t. I, pp. 609 - 611

(10) Basset, Etudes ... , p.233.

(11) Le Grand, dans Lobo, Voyage hist. d’Abissinie, pp. 215-219.
(12) Trad. Donne e par Pierre - Alype dans L’Ethiopie et les convoitises allemandes, p. 154.